ฟื้นฟูปัญหาข้อเข่าเสื่อมโดยไม่ต้องพึ่งยา ไม่ต้องผ่าตัด

โดย นพ.ชนินทร์ ลีวานันท์ แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู ฝังเข็ม และเวชศาสตร์ชะลอวัย

ฟื้นฟูปัญหาข้อเข่าเสื่อมโดยไม่ต้องพึ่งยา ไม่ต้องผ่าตัด

สถานการณ์โรคข้อเข่าเสื่อมเพิ่มมากขึ้นตามอายุขัย ซึ่งอายุขัยเฉลี่ยปัจจุบันของประชากรโลกส่วนใหญ่จะอยู่ที่ 79-80 ปี คนส่วนใหญ่คิดว่ามักเกิดได้เฉพาะผู้สูงอายุเท่านั้น แต่ปัจจุบันพบว่ากลุ่มวัยกลางคนขึ้นไปก็มีโอกาสที่เสี่ยงเป็นโรคนี้ได้ ส่วนมากมักจะพบในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย ผู้ป่วยมักมีอาการปวดในข้อเข่าบริเวณรอบๆ ลูกสะบ้าหรือในข้อพับเข่ามีเสียงดังเวลาขยับเคลื่อนไหวข้อ มีอาการฝืดหรือคล้ายข้อยึด กระดูกอ่อนของเข่ามีการเสื่อมสภาพ ทำให้กระดูกอ่อนนั้นไม่สามารถรองรับน้ำหนัก เนื่องจากมีการสูญเสียคุณสมบัติของน้ำหล่อเลี้ยงเข่าผิวของกระดูกอ่อนไม่เรียบ อาจจะมีการงอกของกระดูกข้อเข่าออกด้านข้างโดยที่ผู้ป่วยไม่ทราบ ในรายที่เป็นรุนแรง กระดูกอ่อนจะบางมาก ช่องว่างบริเวณข้อเข่าจะมาชนกันเวลาขยับข้อ จะเกิดการเสียดสีในข้อ สาเหตุดังกล่าวจะส่งผลให้ผู้ป่วยไม่สามารถ ยืน เดิน นั่ง หรือทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ

การรักษามีหลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการกินยาซึ่งผู้ป่วยส่วนมากมักเลือกใช้วิธีนี้เพราะคิดว่าสะดวกและหาซื้อได้ง่ายตามท้องตลาดทั่วไป ยาที่ซื้อเองนั้นส่วนใหญ่จะเป็นยาแก้ปวด ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ และบางครั้งก็เป็นยาสเตียรอยด์จริงๆ ที่ช่วยลดอาการเจ็บปวดได้เพียงชั่วคราวเท่านั้น หากหมดฤทธิ์ยาก็จะกลับมาปวดซ้ำ ผู้ป่วยจึงต้องทานอย่างต่อเนื่องเรื่อยๆ เป็นเวลานาน สุดท้ายจะส่งผลเสียต่อระบบภายในร่างกายไม่ว่าจะเป็น ตับ ไต กระเพาะอาหาร และระบบฮอร์โมนทั้งร่างกายจนหน้าตาบวมกลมเหมือนพระจันทร์ หลังมีหนอกเหมือนวัว และตัวมีขนเหมือนลิง และวิธีสุดท้ายที่รักษาด้วยการประคับประคองไม่ได้ผล เป็นการรักษาที่ผู้ป่วยหลายคนจำใจต้องเลือกคือ การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม แทนข้อเข่าที่เสื่อมแล้ว ซึ่งมีค่าใช้จ่ายสูงมาก และมีความเสี่ยงสูงเช่นกัน ทำให้ผู้ป่วยต่างแสวงหาทางเลือกใหม่ๆ ในการดูแลตนเอง

การเปลี่ยนแปลงสภาพข้อเข่า เยื่อหุ้มข้อ เส้นเอ็นรอบข้อ และกระดูกที่ประกอบเป็นข้อเข่าเสื่อม

เมื่อผู้ป่วยอายุมากขึ้นมักมีน้ำหนักตัวที่มากขึ้นด้วยเพราะการเผาผลาญที่ลดลง และเริ่มมีโครงสร้างภายในข้อไม่เป็นปกติ จึงเกิดการเปลี่ยนแปลงความผิดปกติภายในข้อ ซึ่งเริ่มเป็นจากมากไปน้อยดังนี้

ผิวของข้อเข่าซึ่งเป็นกระดูกอ่อนเริ่มสึกหรอ ทำให้ผิวข้อไม่เรียบ การเคลื่อนไหวข้อ มีอาการติดขัด ฝืด หรือเสียงดังคล้ายกระดาษทรายถูกัน
การกระจายการรับน้ำหนักของกระดูกผิวข้อเริ่มผิดปกติ บางบริเวณมากขึ้น บางบริเวณน้อยลง ทำให้การรับน้ำหนักผิดปกติ มีอาการปวดเสียว
เยื่อหุ้มข้อถูกระคายเคือง เกิดการอักเสบและสร้างน้ำในข้อมากขึ้น ทำให้เกิดอาการปวด บวม และข้ออุ่น
กล้ามเนื้อรอบข้อเข่ามีความแข็งแรงน้อยลง แรงกระแทกจึงเกิดกับผิวข้อมากขึ้น
เอ็นยึดข้อบางส่วนหย่อนยานขึ้น ทำให้ข้อแกว่ง หรือหลวมมากขึ้น เพิ่มการเคลื่อนไหวที่ผิดปกติมากขึ้น
แนวแกนขาเริ่มผิดปกติ จากน้ำหนักที่มากขึ้น ร่วมกับเอ็นยึดข้อที่หย่อนยานขึ้น ทำให้เข่าดูโก่ง หรือดูขาเก
กระดูกรอบข้อเกิดการปรับตัว โดยสร้างกระดูกงอกขึ้นภายในข้อ ทำให้ข้อเคลื่อนไหวได้น้อยลง กระดูกบริเวณข้อเข่า และรอบ ๆ ข้อ บางลง เนื่องจากผู้ป่วยส่วนใหญ่เริ่มเดินน้อยลง

แนวทางการรักษาแบบการแพทย์บูรณาการ

โรคข้อเข่าเสื่อม หากวินิจฉัยแต่เนิ่น ๆ แล้วดูแลรักษาอย่างถูกต้อง โดยแนวทางบูรณาการจะวางโปรแกรมการรักษาตามเฉพาะบุคคล อาทิ การปรับโครงสร้างเพื่อลดภาระต่อข้อเข่า สร้างความสมดุล การกระตุ้นระบบไหลเวียนโลหิตบริเวณข้อ การลดน้ำหนัก ร่วมกับการบริหารเฉพาะทางเพื่อสร้างเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและระบบเอ็น การใช้เซลล์ซ่อมเซลล์ หรือ Functional Medicine Approach คือ การใช้สารสกัดจากเซลล์สร้างข้อ เข้าไปกระตุ้นการซ่อมแซมตนเองของข้อ ในสหรัฐอเมริกา ทาง FDA ได้อนุมัติการรักษาวิธีสร้างเสริมข้อ ซึ่งทำจากสารหล่อลื่น Hyalulonic acid ผสมกับ Mesenchymal stromal cell จากตัวเองในขณะที่งานวิจัยหลายชิ้นก็กำลังทดลองใช้ Mesenchymal stromal cell จากสายสะดือชนิดบริสุทธิ์ Purified cord blood derived Mesenchymal stromal cell ซึ่งกระตุ้นการสร้างผิวข้อได้ดีกว่า และสามารถใช้ได้กับทุกคนโดยไม่ต้องตรวจหาความเข้ากันได้ กำลังอยู่ในการวิจัยระยะที่ 3

ศาสตร์ทางด้านเซลล์ซ่อมเซลล์ ช่วยรักษาความเสื่อมได้ผล 67% แต่ต้องใช้เวลา ไม่เหมือนการผ่าตัด ที่เห็นผลทันที แต่ก็เหมาะสำหรับผู้ที่ผ่าตัดไม่ได้ เนื่องจากร่างกายไม่แข็งแรง

เคล็ดลับการดูแลตนเองให้ห่างไกลจากโรคข้อเสื่อมควรออกกำลังกายกล้ามเนื้อต้นขาควบคู่กับการปรับพฤติกรรมโดยหลีกเลี่ยงการขึ้นลงบันไดบ่อยๆ การงอหรือใช้ข้อเข่าเป็นเวลานาน ที่สำคัญเพื่อสุขภาพยอดเยี่ยมแบบองค์รวมควรพยายามปฏิบัติตัวตามหลัก “5 อ. For Health” คือ

1. อารมณ์ ที่สุขเกษม และรู้จัก “เอนกาย”

2. อาหารและน้ำที่มีประโยชน์และปลอดภัย

3. ออกกำลังกาย ให้เป็นยา

4. เอาพิษออกมาจากกายและใจ

5. เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ รู้จักอภัยให้กัน

แค่นี้ก็จะทำให้สุขภาพร่างกายและจิตใจของผู้ป่วยดีขึ้น และสังคมรอบข้างอยู่เย็นเป็นสุขอีกด้วย