ในสถานการณ์ที่เกิดการระบาดของเชื้อไวรัส Covid - 19 ทำให้มีผู้ป่วยติดเชื้อทั่วโลกเป็นจำนวนมากหลายล้านคน แม้ว่าอัตราการรอดชีวิตหลังติดเชื้ออาจสูงถึง 98% โดยเฉลี่ย แต่กลับพบว่าหลังจากผ่านพ้นช่วงการติดเชื้อไปแล้ว สภาพร่างกายของผู้ป่วยหลายคนไม่สามารถกลับมาแข็งแรงเหมือนเดิมได้  ซึ่งทางการแพทย์เรียกอาการเช่นนี้ว่าภาวะ Long Covid หรือ Post Covid Syndrome

อาการแบบไหนเข้าข่าย Long Covid

โดยส่วนใหญ่มักจะพบว่าผู้ป่วยจะเกิดอาการอ่อนเพลีย ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดตามตัว เมื่อหายใจยังเหนื่อย หายใจไม่เต็มปอด และยังคงมีอาการไออยู่ แม้ว่าตรวจไม่พบเชื้อแล้ว บางรายเกิดผื่นขึ้น ผมร่วงผิดปกติ บางรายมีปัญหาด้านการนอนหลับ ความจำและประสิทธิภาพของสมองลดลง  อารมณ์แปรปรวน เกิดความวิตกกังวล หรือ ซึมเศร้าได้ง่ายขึ้น ซึ่งอาการเหล่านี้อาจพบต่อเนื่องยาวนานได้ตั้งแต่ 4-24 สัปดาห์หลังจากการติดเชื้อ ซึ่งโอกาสที่จะเกิดผลที่ตามมาดังกล่าวนี้ จากข้อมูลในการศึกษาพบว่าอาจสูง 50-80%  โดยจะมีความรุนแรงมากหรือน้อยแตกต่างกันไป

ทำไมผู้ป่วยที่หายจากโรค Covid – 19 ถึงมีอาการ Long Covid

สาเหตุของการเกิด Long Covid นี้ ณ ปัจจุบันเชื่อว่า เกิดจากสาเหตุหลักได้ 4 สาเหตุ อันได้แก่

1. ระบบภูมิคุ้มกันเกิดภาวะเสียสมดุลหลังจากการติดเชื้อ Covid -19 ทำให้ร่างกายสร้างระบบภูมิคุ้มกันทำลายเนื้อเยื่อตัวเอง (Autoimmunity)

2. หลังติดเชื้อ Covid -19 แล้วยังมีเศษชิ้นส่วนของไวรัส (Viral Shedding) อยู่ในร่างกายคนไข้  ทำให้มีการอักเสบเรื้อรังเกิดขึ้นอีก

3. ภาวะที่เนื้อเยื่อต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ปอด เส้นเลือด ตับ หรือ ไต เกิดการบาดเจ็บและเสื่อมสภาพลงหลังการติดเชื้อ

4. ภาวะที่เกิดการอักเสบ ความเครียด และการใช้ยา Steroid ในช่วงการรักษายังส่งผลต่อการทำงานของฮอร์โมนต่อมหมวกไต ซึ่งทำให้เกิดภาวะต่อมหมวกไตล้า

การวินิจฉัยภาวะนี้ในปัจจุบัน จะอาศัยจากประวัติ การตรวจร่างกาย รวมไปถึงการตรวจเลือด การตรวจประเมินการตอบสนองของภูมิต้านทาน ตรวจการอักเสบและฮอร์โมนของร่างกายหลังการติดเชื้อ

การฟื้นฟูสุขภาพหลังจากหายป่วยด้วยโรค Covid – 19  และฟื้นตัวในภาวะ Long Covid 

การดูแลรักษาภาวะ Long Covid  ในปัจจุบันต้องบูรณาการและประยุกต์ความรู้ต่าง ๆ เข้ามาแก้ไขในแต่ละกลไก เช่น

- การใช้ยาที่มีคุณสมบัติลดการอักเสบต่าง ๆ เช่น ยากลุ่มสเตียรอยด์

- การใช้สารพฤกษเคมี ที่มีคุณสมบัติลดการอักเสบ ต่อต้านอนุมูลอิสระ และปรับสมดุลการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน  เช่น สาร EGCG ในชาเขียว  สารสกัด Curcumin จากขมิ้นชัน  สารสกัด Bromelain จากแกนสับปะรด  สาร Astaxanthin จากสาหร่ายสีแดง  สาร Resveratrol จากเปลือกองุ่น  สาร Quercetin ในเปลือกหอมแดง เป็นต้น

- สารสกัด Astragalus  หรือ อึ้งคี้ หนึ่งในสมุนไพรจีน ที่ช่วยสนับสนุนการทำงานของเอนไซม์ทีโลเมอเรสจึงมีส่วนช่วยในการฟื้นฟูเซลล์ และ สาร Cordycepin ในถั่งเช่า นอกจากช่วยในการให้พลังงานกับเซลล์แล้ว ก็อาจได้ประโยชน์ในการฟื้นฟูปอดด้วย

- การใช้กรดอะมิโนบำบัด กรดไขมันบำบัด ควบคู่กับการใช้วิตามินบำบัด โดยเฉพาะวิตามินบี ร่วมกับแร่ธาตุหลักและแร่ธาตุรองต่าง ๆ จะสนับสนุนการทำงานของการสร้างพลังงานของเซลล์ ลดการอักเสบ และยังมีส่วนช่วยลดอาการอ่อนเพลียเรื้อรังได้

- มีการศึกษาถึง Low Level Laser Therapy หรือ การบำบัดด้วยแสงธรรมชาติ จะเป็นการใช้อนุภาคแสงเข้าไปกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ในไมโทคอนเดรีย ให้แต่ละเซลล์สามารถผลิตพลังงาน และลดอาการอ่อนเพลียได้เช่นกัน

- การใช้ฮอร์โมนต่อมหมวกไตทดแทน เพื่อสนับสนุนร่างกายไม่ให้เกิดภาวะพร่องฮอร์โมนในช่วงที่ต่อมหมวกไตยังคงอ่อนล้าจากการอักเสบและการติดเชื้อ

- ONDAMED  เป็นการปรับสมดุล   พลังงาน  และเพิ่มพลังงานให้กับเซลล์  โดยการรักษาด้วยวิธีนี้จะเป็นการใช้เทคโนโลยีคลื่นพลังงานไฟฟ้า  ด้วยการสแกนเพื่อตรวจหาส่วนที่สึกหรอ บาดเจ็บ หรือจุดที่เกิดปัญหา   เมื่อพบความผิดปกติก็จะทำการกระตุ้นการซ่อมแซมเพื่อรักษาและฟื้นฟู โดยเติมพลังงานให้กับเซลล์นั้น ๆ ได้กลับมาทำงานอย่างเต็มที่และเต็มประสิทธิภาพ

ซึ่งในการรักษาด้วยเครื่องมือนี้ จะมีระยะเวลาที่กำหนดอยู่ที่ประมาณ 3-5 ครั้ง โดยเป็นการรักษาที่ปลอดภัย คนไข้ไม่เจ็บตัว อีกทั้งยังสามารถใช้การรักษานี้ร่วมกับวิธีการอื่น ๆ ได้อีกด้วย

- การฝังเข็มบำบัด หรือ ใช้สารอาหารกระตุ้นตามจุดฝังเข็ม โดยประสบการณ์ของแพทย์บูรณาการ ก็จัดเป็นอีกเทคนิควิธีที่ได้ผลดีในการกระตุ้นการทำงานของเซลล์ การสนับสนุนการสร้างพลังงาน รวมไปถึงการบรรเทาอาการปวดเมื่อยต่าง ๆ อีกด้วย

- การศึกษาด้านเวชศาสตร์ฟื้นสภาพ หรือ Regenerative Medicine เช่น การบำบัดด้วย Mesenchymal Stem Cell - MSC เป็นอีกการศึกษาที่น่าสนใจกับภาวะนี้อย่างมากทั้ง คุณสมบัติในการปรับสมดุลภูมิต้านทานที่มีข้อมูลสนับสนุนมากมายในแง่ของ ภาวะภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง และข้อมูลที่ MSC ยังสามารถปลดปล่อย Exosome และ Growth factor ให้กับเนื้อเยื่อที่บาดเจ็บ เพื่อให้เกิดหารฟื้นฟูเนื้อเยื่อใหม่ขึ้นมา รวมไปถึงการฟื้นสภาพปอดหลังการติดเชื้ออีกด้วย

- การออกกำลังกายเพื่อฟื้นฟูการทำงานของกะบังลม และเนื้อเยื่อปอด แนะนำการออกกำลังประเภทโยคะ ชี่กง พิลาทิส

- การทำสมาธิ และดนตรีบำบัด ก่อนนอนเพื่อปรับการทำงานของคลื่นสมอง

ทั้งหมด ทั้งปวงเหล่านี้ คือ แนวทางที่แพทย์บูรณาการจะพิจารณาความรู้มาประยุกต์ใช้เพื่อดูแลคนไข้กลุ่มนี้ เพื่อช่วยฟื้นสภาพร่างกายให้กลับมาแข็งแรงเหมือนเช่นดังเดิม

Reference 

1. Lopez-Leon S, Wegman-Ostrosky T, Perelman C, Sepulveda R, Rebolledo PA, Cuapio A, Villapol S. More than 50 Long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis. medRxiv [Preprint]. 2021 Jan 30:2021.01.27.21250617.
2. Raveendran AV. Long COVID-19: Challenges in the diagnosis and proposed diagnostic criteria. Diabetes Metab Syndr. 2021 Jan-Feb;15(1):145-146. doi: 10.1016/j.dsx.2020.12.025. Epub 2020 Dec 15.
3. Sisó-Almirall A, Brito-Zerón P, Conangla Ferrín L, Kostov B, Moragas Moreno A, Mestres J, Sellarès J, Galindo G, Morera R, Basora J, Trilla A, Ramos-Casals M, On Behalf Of The CAMFiC Long Covid-Study Group. Long Covid-19: Proposed Primary Care Clinical Guidelines for Diagnosis and Disease Management. Int J Environ Res Public Health. 2021 Apr 20;18(8):4350.
4. Lopez-Leon S, Wegman-Ostrosky T, Perelman C, Sepulveda R, Rebolledo PA, Cuapio A, Villapol S. More than 50 Long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis. medRxiv [Preprint]. 2021 Jan 30:2021.01.27.21250617.
5. Aroldo, Del & Carvallo, Hector & Roberto, Hirsch. (2021). IVERMECTIN IN LONG-COVID PATIENTS. 10.13140/RG.2.2.14189.51683. Retrospective Study on IVM effects in long COVID
6. Gupta C, Prakash D. Phytonutrients as therapeutic agents. J Complement Integr Med. 2014 Sep;11(3):151-69
7. Liu P, Zhao H, Luo Y. Anti-Aging Implications of Astragalus Membranaceus (Huangqi): A Well-Known Chinese Tonic. Aging Dis. 2017;8(6):868-886. Published 2017 Dec 1
8. Tan L, Song X, Ren Y, Wang M, Guo C, Guo D, Gu Y, Li Y, Cao Z, Deng Y. Anti-inflammatory effects of cordycepin: A review. Phytother Res. 2020 Oct 8. doi: 10.1002/ptr.6890. Epub ahead of print. PMID: 33090621.
9. Lei J, Wei Y, Song P, Li Y, Zhang T, Feng Q, Xu G. Cordycepin inhibits LPS-induced acute lung injury by inhibiting inflammation and oxidative stress. Eur J Pharmacol. 2018 Jan 5;818:110-114.
10. Bilg, R. (2017). A Rapid Evidence Assessment on the Effectiveness of Intravenous Mega-Dose Multivitamins on Fibromyalgia, Chronic Fatigue, Cancer, and Asthma [G].
11. Yeh SW, Hong CH, Shih MC, Tam KW, Huang YH, Kuan YC. Low-Level Laser Therapy for Fibromyalgia: A Systematic Review and Meta-Analysis. Pain Physician. 2019 May;22(3):241-254.
12. Sharma, D., Zhao, F. Updates on clinical trials evaluating the regenerative potential of allogenic mesenchymal stem cells in COVID-19. npj Regen Med 6, 37 (2021).
13. Bari E, Ferrarotti I, Saracino L, Perteghella S, Torre ML, Richeldi L, Corsico AG. Mesenchymal Stromal Cell Secretome for Post-COVID-19 Pulmonary Fibrosis: A New Therapy to Treat the Long-Term Lung Sequelae? Cells. 2021 May 14;10(5):1203.
14. Kouroupis D, Lanzoni G, Linetsky E, Messinger Cayetano S, Wishnek Metalonis S, Leñero C, Stone LD, Ruiz P, Correa D, Ricordi C. Umbilical Cord-derived Mesenchymal Stem Cells modulate TNF and soluble TNF Receptor 2 (sTNFR2) in COVID-19 ARDS patients. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2021
15. Adas G, Cukurova Z, Yasar KK, Yilmaz R, Isiksacan N, Kasapoglu P, Yesilbag Z, Koyuncu ID, Karaoz E. The Systematic Effect of Mesenchymal Stem Cell Therapy in Critical COVID-19 Patients: A Prospective Double Controlled Trial. Cell Transplant. 2021 Jan-Dec;30:9636897211024942.

บทความที่เกี่ยวข้อง

คลิป เหนื่อย เพลีย หลังหายจากโควิด : Long Covid ต้องทำอย่างไร ? โดยนายแพทย์ศิต เธียรฐิติ คลิก

บทความ 3 วิธีเสริมภูมิคุ้มกันแบบเร่งด่วน คลิก

โปรแกรมฟื้นฟูสุขภาพหลังโควิด LONG COVID CARE คลิก

โปรแกรมตรวจสุขภาพสำหรับผู้ที่เคยติดเชื้อ COVID – 19 Long Covid Check Up คลิก